W Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TMC) mówi się o równowadze w przyrodzie, a człowieka traktuje się w bliskiej relacji z przyrodą, więc wiele jej reguł odnosi się także do naszego ciała.
Element yang oznacza ruch, aktywność, pierwiastek męski, gorąco.
Komplementarny wobec niego element yin mówić będzie o stabilności, stronie żeńskiej czy chłodzie. Wartości te nie są ze sobą sprzeczne, uzupełniają się wzajemnie, ale też rywalizują ze sobą. Jednak w przeciwieństwie do naszej codziennej rzeczywistości są w równowadze…
W symbolu yin i yang widać punkty o przeciwnym kolorze do danego aspektu. Znaczą one tyle, że nawet w momencie gdy yang jest w maksimum, zawiera w sobie pewien element pierwiastka yin i odwrotnie. Można to traktować jako dualizm świata określany tym symbolem. Przykładowo przyjęliśmy umownie, że jeśli ktoś spożywa ryż, to są to węglowodany. Jednak należy pamiętać o tym, że zawiera on również pewne tłuszcze czy białka. Analogicznie nie da się jednoznacznie określić czegoś jako 100% yin lub 100% yang.
Yin traktowane jest jako nasza anatomia, ciało, substancja. Yang natomiast to nasza fizjologia, aktywność organizmu, energia. Przykładowo, aby zaprószyć ogień (energię yang), potrzebujemy drewna, czyli materii -yin. A gdy w ognisku nie ma ognia, staje się ono tylko martwą materią. Wydaje się na tym przykładzie, że tylko yin jest źródłem dla yang, tak jak drewno dla ognia. Natomiast łatwo zrozumieć ich współzależność na przykładzie z życia. Przez naszą aktywność na siłowni budujemy siłę mięśni, a ćwiczenia pamięciowe powodują wzrost liczby połączeń nerwowych w mózgu. Widać więc, że w stanie zdrowia ciało wspiera aktywność, a aktywność – ciało.
Yin i yang stanowią element szerszej koncepcji, diagnozy wg ośmiu elementów:
- yin oraz yang,
- niedoboru i nadmiaru,
- zimna oraz gorąca,
- czynników wewnętrznych oraz zewnętrznych.
Łączą się one ze sobą, dając pełniejszy obraz sytuacji w organizmie.
Nadmiar i niedobór
W stanie zdrowia yin i yang są w równowadze. Wówczas yin i yang są na prawidłowym dla danej osoby poziomie. Yin jako zdrowe ciało stanowi budulec, na którym wyraża się yang w formie zdrowej aktywności.
Natomiast w stanie zaburzenia organizm nie działa już tak sprawnie.
Z jednej strony możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której mamy niedobór yin.
Co się wówczas dzieje? W ciągu dnia lekkie i energetyczne yang otacza yin – nasze ciało. Yang wyraża się wówczas jako aktywność zewnętrzna naszego organizmu. O tej porze, pomimo słabego yin, organizm wydaje się funkcjonować poprawnie. Natomiast słabość ciała uwidacznia się przy próbach zwiększonej aktywności. Wtedy taka osoba może bardzo łatwo się męczyć i mimo chęci do wykonywania ćwiczeń, może nie być w stanie poradzić sobie z ciężkim wysiłkiem.
W nocy, w zdrowym organizmie, yang zamiast bronić ciała przed czynnikami zewnętrznymi, schodzi do wnętrza organizmu, wspomagając jego regenerację. Chowa się niczym aktywny człowiek pod kołdrą, aby wypocząć. Jednak śpiąc pod zbyt krótką kołdrą, nie jesteśmy w pełni przykryci. Tak właśnie się dzieje przy niedoborze yin. Niedobór substancji nie jest w stanie panować nad energią. Nadmiar energii yang nie może zostać „okryty” przez yin. Powoduje to, że w nocy, gdy powinniśmy się regenerować, organizm jest niespokojny. W przypadku osoby z niedoborem yin w nocy występują problemy z uderzającą w górę energią yang. Przekładając to na grunt diagnostyki, znaczy to często wybuchy gorąca czy problemy ze snem.
Odwrotną sytuacją, do wyżej wspomnianej, jest niedobór yang.
W takim wypadku brakuje nam pierwiastka energetycznego. Jest to niedostatek sił zapewniających aktywność. Możemy mieć wówczas do czynienia z apatią, brakiem witalności. W organizmie brakuje energii, jakby pod garnkiem brakowało ognia,aby podgrzać cały organizm. Często też niedobór yang objawia się słabością metaboliczną organizmu, czyli spowolnieniem przemiany materii, odkładaniem tkanki tłuszczowej a wszystko w połączeniu z poczuciem wyczerpania.
Stany te są przykładami wzorców zaburzeń niedoboru. Jak widzimy, przy braku równowagi między yin oraz yang, jedno z nich znajduje się w nadmiarze lub niedoborze w stosunku do drugiego.
Opisywany przypadek niedoboru yin, ze względu na występującą dominację yang w stosunku do yin, może nosić znamiona nadmiaru yang. Obie te patologie mają również nazewnictwo nawiązujące do termiki ciała. Niedobór yin określany jest niejednokrotnie jako puste gorąco z racji pozornego ciepła organizmu manifestującego się głównie w nocy. Natomiast nadmiar yang określany jest mianem prawdziwego gorąca.
Oczywiście system medycyny wschodniej jest w stanie różnicować te patologie, mimo że pozornie wydają się one zbliżone. Osoba z nadmiarem yang może mieć objawy nadmiernej aktywności czy nerwowości. Ale w przeciwieństwie do niedoboru yin inna jest wydajność organizmu – taka osoba cierpi na wyraźny nadmiar energii oraz emocji. Bywa też choleryczna w swoich reakcjach. Może też czuć się całą dobę gorąca i niemal nigdy nie marznie. Przykład rzeczywistego nadmiaru yin jest odmienny.
Skoro yin oznacza ciało i substancję, nadmiar yin to typowy nadmiar substancji Znaczyć to może np. otyłość, zastoje w organizmie, które często formują niekorzystne zmiany np. masy, mogące stać się początkiem procesów nowotworowych. W stosunku do osoby z niedoborem yang, człowiek taki będzie mieć więcej energii, jednakże nadal będzie odkładał tkankę tłuszczową. Nadmiar yin jest bardzo często związany ze spożyciem mocno kalorycznych pokarmów, których organizm nie jest w stanie przetworzyć, więc magazynuje tkankę tłuszczową -substancję (yin).
Możemy też mieć w organizmie sytuację, gdy dochodzi do niedoboru obu elementów.
Przy niedoborze zarówno yin jak i yang, mówimy o mocnej zapaści. Zwykle jest to związane z wyniszczeniem organizmu. Wówczas trzeba nie tylko odżywić ciało, aby wzmocnić jego substancję, tj. yin, ale także tonizować, dodając energii yang.
Teoria yin i yang w praktyce
Mając świadomość tego, że mamy ku czemuś tendencję, wiemy, w jaki sposób można to równoważyć. Przykładowo, u pań w okresie menopauzy organizm często pokazuje objawy niedoboru yin, co wiąże się z wybuchami pustego gorąca. Gdy wiemy, że nie jest to prawdziwe gorąco, a tylko niedobór substancji, który powoduje takie objawy, zmienia się też metodyka leczenia. Taka osoba musi zatem bardzo się oszczędzać. Powinna spożywać pokarmy wzmacniające i odżywcze dla yin, np. ciepłe posiłki, warzywa, suszone owoce, miód, zdrowe oleje.
Natomiast w przypadku prawdziwego gorąca starać się będziemy o zwiększenie spożycia pokarmów chłodnych oraz redukujących, które poprawią stan takiej osoby z racji zmniejszenia nadmiaru yang.
Z kolei dla osób z niedoborem yang potrzebne będzie wzmocnienie tego elementu potrawami wzbudzającymi ruch, gorącymi, jak np. cebula, czosnek, ostre przyprawy, które dodadzą energii takiej osobie. Jeżeli z kolei będzie występować nadmiar yin, nieco podobny w objawach do niedoboru yang, konieczne będzie ograniczenie spożycia pokarmów kalorycznych, aby ułatwić organizmowi pozbycie się złogów.
