Świat mknie do przodu i mimo wielu sprawdzonych rozwiązań, które funkcjonują od wieków, takich jak ogień w najczystszej jego postaci, w dzisiejszych czasach wychodzi z człowieka jego odwieczna chęć do panowania nad siłami przyrody i okiełznania wszystkich żywiołów, a co najważniejsze – maksymalnego ich wykorzystania dla własnych potrzeb. Kominki kaflowe są tego doskonałym przykładem, bo śledząc ich rozwój na przestrzeni wieków, możemy dostrzec, jak ważnym elementem dla ludzkości było okiełznanie ognia, a co za tym idzie – całkowita jego kontrola. Poczynając od zwykłego ogniska ludów pierwotnych, przez otwarte paleniska ogrzewające chaty i pałace, gdzie już stopniowo zaczęto ograniczać wolną przestrzeń ognia, po dzisiejsze wkłady kominkowe, które ujarzmiły go, zamykając całkowicie w swoim wnętrzu. Jednak to nie koniec tej ewolucji, bo mając uwięziony ogień w zamkniętej przestrzeni, człowiek zaczął zastanawiać się, w jaki sposób teraz nadzorować jego wielkość pod kątem własnych potrzeb. Stąd zaczęto stosować ręczną regulację dopływu powietrza przez wszelkiego rodzaju otwory doprowadzające. Dzisiejsze czasy popchnęły nas jednak jeszcze dalej i kominki zaczęty być wykorzystywane jako główne lub wspomagające źródło ciepła w budynkach, współpracując równocześnie z innymi urządzeniami funkcjonującymi w instalacjach grzewczych. Rozwój tego typu instalacji oraz mnogość rozwiązań wykorzystania ognia kominkowego do ogrzewania pomieszczeń wymogła tym samym konieczność stosowania urządzeń, które pozwalają użytkownikom na okiełznanie funkcjonowania tego typu instalacji i ekonomiczne wykorzystanie opału, który staje się coraz droższy.
Jedyną dziedziną, która jest w stanie zapewnić osiągnięcie tych wszystkich celów, jest wszechobecna dzisiaj elektronika. Kominki jeszcze nie tak dawno kojarzyły nam się wyłącznie z estetyką i wnosiły do pomieszczeń namiastkę pierwotnego ognia, emanującego ciepłem i bezpieczeństwem. Jednak ewolucja wkładów kominkowych, które jako wymiennik ciepła zaczęły wykorzystywać również i wodę. wymusiła konieczność ingerencji elektroniki także i w tę dziedzinę naszego życia. Sam pamiętam, że kiedy nie tak dawno odwiedzałem firmy zajmujące się sprzedażą i montażem kominków, większość osób działająca w tej branży podchodziła do tematu z lekkim uśmiechem. Z czasem jednak zaczęto dostrzegać możliwości, jakie daje zastosowanie elektronicznych regulatorów, pozwalających na obsługę bardzo szerokiego spektrum zagadnień związanych z obsługą instalacji wykorzystujących wkłady kominkowe i dające użytkownikom komfort ich obsługi, zapewniając jednocześnie odpowiedni poziom bezpieczeństwa funkcjonowania poszczególnych palenisk.
Największą bolączką wszystkich instalatorów, jak i samych użytkowników, jest obawa o zastosowanie tego typu rozwiązań elektronicznych i związane z tym kwestie podłączenia oraz obsługi. Te obawy jednak znikają już po pierwszym uruchomieniu regulatora, ponieważ obsługa okazuje się bardzo prosta, a po pierwszym zapoznaniu się z instrukcją jest już praktycznie intuicyjna. Generalnie najważniejsze jest dokonanie odpowiednich nastaw pracy w pierwszej fazie uruchamiania systemu pod kątem zarówno jego wyposażenia, jak i mocy wkładu oraz bezwładności całej instalacji.
Pionierem w tej branży na polskim rynku jest firma TATAREK, która od początku funkcjonowania w branży automatyki przeznaczonej do obsługi wkładów kominkowych skupiła się w szczególności na kominkach i wszystkich zagadnieniach związanych z ich obsługą. Gama modeli przeznaczonych do tego typu zastosowań obejmuje regulatory do obsługi instalacji dystrybucji gorącego powietrza, instalacje wykorzystujące wkłady z płaszczem wodnym, jak również, zdobywające na naszym rynku coraz większą popularność, systemy akumulacji ciepła. Początkowe opracowania skierowane byty głównie do obsługi systemów DGP i samych turbin kominkowych, jednak powstała również potrzeba opracowania regulatora do obsługi systemów wykorzystujących wkłady z płaszczem wodnym, które wówczas dopiero zaczynały wchodzić na nasz rynek, stąd opracowaliśmy pierwowzór wszystkich późniejszych konstrukcji przeznaczonych do tego typu systemów -RT-03 B WOJTUŚ. Regulator ten stopniowo zdobywał uznanie użytkowników, a także instalatorów, swoją funkcjonalnością i żywotnością. Potwierdzeniem jakości tego opracowania jest to, że od momentu wprowadzenia na rynek, czyli jakieś 8 lat temu, do dzisiaj funkcjonuje bez żadnych komplikacji niezliczona ilość tych regulatorów. W związku z rozwojem konstrukcji samych wkładów kominkowych i związanym z tym doposażeniem wkładów o dodatkowe, bezpośrednie doprowadzenie powietrza do komory spalania, pojawiły się zupełnie nowe możliwości ingerencji w sam proces spalania przez odpowiednią regulację ilości doprowadzanego powietrza. W oparciu te założenia powstał regulator RT-08 P KOMINEK LUX, który dzięki płynnej regulacji pracy przepustnicy doprowadzającej powietrze, pozwala w paleniskach z płaszczem wodnym na dobranie właściwych dawek powietrza dostarczanego do komory spalania, aby w ten sposób utrzymać temperaturę pracy wkładu na odpowiednim poziomie z jednoczesnym utrzymaniem płomienia. Udało nam się to osiągnąć dzięki odpowiednim algorytmom oraz płynnej regulacji pracy przepustnicy powietrza. Jednocześnie nadzoruje on pracę całego układu grzewczego zasilającego zarówno układ centralnego ogrzewania, jak i ciepłej wody użytkowej oraz zasobniki i bufory CWU. Największym walorem tego modelu jest stałe podtrzymanie fazy ognia, co pozwala na zachowanie również walorów estetycznych wkładu, ponieważ dzięki zastosowaniu odpowiednich algorytmów i płynnego sterowania kątem uchylenia przepustnicy, ograniczono do minimum możliwość zanieczyszczenia szyby wkładu. Ważną kwestią jest tutaj również bezpieczeństwo pracy tego typu wkładów, szczególnie w wypadku odcięcia dopływu energii elektrycznej do urządzeń odbierających ciepło z kominka. W takim przypadku przepustnica zostaje całkowicie zamknięta, tak aby obniżyć temperaturę w komorze spalania i doprowadzić do wygaszenia paleniska. Oprócz tego posiada on również dwa systemy zabezpieczenia pracy w razie przekroczenia temperatury alarmowej, a także przy zbyt niskim spadku temperatury w instalacji w sezonie zimowym, i zabezpieczenie instalacji wodnej przed zamarznięciem.
Drugą grupą popularnych urządzeń do obsługi układów grzewczych wykorzystujących wkłady kominkowe są regulatory do obsługi pracy turbin kominkowych wymuszających obieg ciepłego powietrza w instalacjach dystrybucji gorącego powietrza. W tym miejscu chciałbym pominąć bardziej podstawowe rozwiązania, takie jak RT-IO czy RT-03C ARO i skupić się na modelu RT-05 JACUŚ, który jest obecnie najbardziej zaawansowanym rozwiązaniem tego typu w Europie. Regulator ten łączy praktycznie dwie funkcje: regulatora do obsługi turbiny kominkowej i termostatu pokojowego: regulacja pracy turbiny jest realizowana bezpośrednio w oparciu o temperaturę panującą bezpośrednio w pomieszczeniach. Model ten składa się z dwóch modułów – modułu wykonawczego, który jest montowany w pobliżu turbiny wraz z czujnikiem mierzącym temperaturę powietrza docierającego do turbiny (spełnia on również funkcję alarmową i zabezpiecza silnik turbiny przed uszkodzeniem na skutek zbyt wysokiej temperatury), oraz panelu sterującego, który montowany jest w największym pomieszczeniu, które ogrzewane jest przez układ rozprowadzenia kanałów ciepłego powietrza i który mierzy temperaturę powietrza bezpośrednio w tym pomieszczeniu. Sama obsługa regulatora ogranicza .się jedynie do ustawienia przez użytkownika temperatury, jaką chciałby utrzymać w pomieszczeniu, natomiast pozostałe funkcje realizuje już całkowicie sam regulator, tak więc i w tym rozwiązaniu użytkownik ma pełen komfort użytkowania instalacji bez konieczności stałego przeglądania instrukcji obsługi. Po ustawieniu żądanej temperatury, regulator sam dobiera odpowiedni zakres obrotów pracy turbiny pod kątem faktycznego zapotrzebowania cieplnego i ilości ciepła, jakie dociera z kominka do samej turbiny. Często otrzymujemy pytania dotyczące funkcjonowania tego regulatora, związane z samym panelem sterującym, a dokładnie, w jaki sposób można sterować pracą turbiny pod kątem pomiaru temperatury jedynie w jednym pomieszczeniu? Przecież instalacja rozprowadzona jest do kilku pomieszczeń i każde do tego ma inną kubaturę? Przy prawidłowym wykonaniu instalacji rozprowadzającej i pomiarze w największym pomieszczeniu ogrzewanym przez tę instalację faktycznie różnica może występować, jednak mieści się ona w przedziale \~2°C, dlatego różnica ta absolutnie nie jest odczuwalna przez użytkownika.
Najnowszą gałęzią produktów firmy TATAREK jest obecnie dopiero rozwijana rodzina regulatorów kominkowych przeznaczonych do obsługi konwencjonalnych palenisk z doprowadzeniem powietrza do komory spalania, które działają jako optymalizatory spalania i pozwalają na utrzymywanie stałej temperatury paleniska na poziomie wymaganym przez użytkownika. Tego typu funkcję realizuje regulator RT-08 OS, który pozwala po wstępnej fazie rozpalenia na ustabilizowanie zakresu temperatury spalania na poziomie wymaganym przez użytkownika, co w systemach konwencjonalnego (grawitacyjnego) rozprowadzenia ciepłego powietrza pozwala na podawanie do pomieszczeń temperatury na stałym poziomie – za to w dłuższym okresie czasu.
Prócz opisanego wyżej opracowania, w ofercie firmy TATAREK znajdują się również dwa modele regulatorów: RT-08 OSa i RT-08 SAC. które są skonfigurowane typowo pod kątem obsługi coraz popularniejszych na naszym rynku systemów akumulacji ciepła. Rozwój tych systemów pokrywa się z powrotem do łask doskonale znanych u nas pieców kaflowych, w których również można zastosować tego typu regulatory. Oprócz odpowiednich faz sterujących pracą tego typu palenisk, mających na celu jak najefektywniejsze wykorzystanie ciepła i zakumulowanie go w elementach akumulacyjnych, w regulatorach tych położyliśmy
– podobnie jak i w pozostałych modelach
– bardzo duży nacisk na bezpieczeństwo pracy całego układu. Oprócz systemów alarmowych aktywujących się w momencie zaniku napięcia, umieściliśmy również styk przeznaczony do współpracy z zewnętrznym czujnikiem wykrywającym stężenie tlenku węgla i podającym sygnał zwrotny do regulatora. Pozwala to na natychmiastową aktywację programu alarmowego, polegającego na otwarciu skrótu kominowego wraz z pełnym otwarciem przepustnicy dostarczającej powietrze, co pozwala na całkowite „przewietrzenie” komory spalania i tym samym usunięcie zagrożenia.
Jedną z najważniejszych zalet zastosowania elektronicznych regulatorów nadzorujących pracę tego typu systemów jest możliwość zaprogramowania przez instalatora odpowiednich programów temperaturowych dostosowanych do wymagań poszczególnych palenisk, co zabezpiecza cały system przed uszkodzeniem w wypadku użycia niewłaściwego opału. To właśnie jest największym problemem, z jakim spotykają się osoby budujące kominki, i w pewnym przedziale czasowym sprawia, że systemy zostają całkowicie zanieczyszczone, prowadząc tym samym do poważnych uszkodzeń oraz znaczącego spadku wydajności pracy całego systemu.
Opisane zastosowanie elektroniki sterującej jest jedynie bardzo pobieżne i nie odzwierciedla w pełni jej możliwości, jednak daje ogólne pojęcie, jak znaczącą rolę zaczynają odgrywać tego typu rozwiązania w zakresie bezpieczeństwa pracy instalacji wykorzystujących wkłady kominkowe. Przyczyniają się one jednocześnie do podniesienia ekonomii ich funkcjonowania i komfortu użytkowania kominka.
Zakład Elektroniczny TATAREK Jerzy Tatarek
