Zwarta konstrukcja Starego Miasta składa się głównie z 3- lub 2- piętrowych budynków z cegły kilka budynków jednopiętrowych. Fasada jest kolorowa i różnorodna. Pełny zakres kolorów może być widoczne – ciepłe i chłodne kolory, pastelowe kolory w różnych odcieniach. Dachy są głównie pokryte ze stalą ocynkowaną. Ceglane budynki, które zastąpiły tymczasowe drewniane budynki przy ulicy.
Reklama: Nowe mieszkania na sprzedaż Bydgoszcz
Początek procesu budowy miasta składały się głównie z jednego magazynu (lub 1-2), wraz z ich grzbiet do drogi (ta właśnie forma występuje na obrazie bukowińskiego i planach Zamościa z XVII wieku). W miarę rozwoju miasta wraz z umiejętnościami architektonicznymi budynki stawały się wyższe aż do ich obecna kubatura. Kompozycja nowoczesnych budynków jest dobrze zachowana i rozpoznawalna (niektóre części już nie istnieją: dwie w północno-zachodniej części miasta, kilka bocznych części, które stały się budynkami klasztornymi w okresie baroku oraz wewnętrznymi częściami roboczymi i fortyfikacjami).
Według wstępnych planów Jana Zamoyskiego wszystkie kamienice powinny zostać wybudowane odpowiednio do układu Bernardo Morando, aby zapewnić porządek, estetykę i regularna struktura przestrzeni publicznej – charakterystyczna dla architektury renesansowej.
Najbardziej charakterystycznymi budowlami Zamościa są te w pobliżu Wielkiego Rynku – na ulicach: Ormiańska 22 – Pod Madonną lub Sołtanowska, 24 – Pod Małżeństwem lub Szafirowa, 26 – Pod Aniołem, Pod Lwami lub Bartoszewiczów, 28 – Rudomiczowska i 30 – Wilczkowska. Wszystkie zostały zbudowane prawdopodobnie w pierwszej połowie XVII wieku zastępując poprzednie drewniane. Z wyjątkiem numeru 22 (2-sklepowy), są to budynki 3-sklepowe z charakterystycznymi bogatymi zdobieniami utrzymanymi w stylu mannierystycznym i wczesnobarokowym wśród nich: płaskorzeźby, fryzy kwiatowe i owocowe pod oknami, ozdobne kadrowanie i najbardziej unikalny element – poddasze.
Architektura Zamojskiej Starówki jest bogata w elementy o szczególnym znaczeniu. Te obejmują między innymi: Pałac Zamojskiego, Akademię Zamojskiego, Kolegię, Cerkiew (prawosławny kościół), infrastrukturę fortecy. Odzwierciedlają ich wielofunkcyjność i jednocześnie podkreślenie kompletności programu koncepcyjnego przyjętego podczas planowania miasta.
Początkowo Zamość łączył różne funkcje: mieszkalną, obronną, sądowniczą i wykonawczą, służył jako rezydencja monarchy, ale także centrum edukacji i handlu i był miejscem spotkań różnych religii i kultur.